دلایل تخریب جنگل: بررسی مدل های ذهنی کارشناسان منابع طبیعی و مردم محلی با استفاده از روش پویایی های سیستم

مدل های ذهنی چارچوب های مرجعی اند که افراد بر اساس آن ها جهان را تأویل و تفسیر می کنند. در این مقاله مدل های ذهنی دو گروه اصلی از ذی نفعان جنگل، یعنی 1. کارشناسان سازمان جنگل ها و 2. دامداران محلی در حوزة آبخیز شمارة 35 جنگل های شمال، درمورد علل تخریب جنگل بررسی شده است. داده های لازم از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته با اعضای هر یک از دو گروه مذکور به دست آمده است. نتایج مصاحبه ها در قالب رهیافت پویایی های سیستم مفهوم سازی شده و مدل های ذهنی هر یک از دو گروه به صورت نمودارهای علت و معلولی به دست آمده است. بررسی مدل های ذهنی این دو گروه نشان دهندة این است: هر یک از دو گروهِ مذکور، دیگری را عامل تخریب جنگل می داند و ارتباطی بین فعالیت های خود و تخریب جنگل و جایی برای تجدید نظر در اقدامات خود متصوّر نیست. کارشناسان سازمان جنگل ها، فعالیت های طرح های جنگلداری، از جمله بهره برداری را در راستای بهبود کمیّت و کیفیت توده، و فعالیت های دامداری سنتی را سبب تخریب جنگل می دانند. دامداران محلی نیز فعالیت های مجریان طرح های جنگلداری در قالب بهره برداری از جنگل را عامل تخریب جنگل می دانند و ارتباطی بین حضور دام در جنگل و تخریب آن قائل نیستند. برگزاری دوره های آموزشی در زمینۀ اهداف طرح های جنگلداری، برای روستاییان و دامداران و ارتقای ظرفیت و توان کار کردن با مدل های ذهنی مبتنی بر سیاست ها و تصمیم گیری ها، برای کارشناسان ادارة جنگل ها در ایجاد فضای مساعد برای درک اهداف و اولویت های هر یک از دو گروه ذی نفع و بهبود مدل های ذهنی آن ها می تواند در رسیدن به درک مشترکی از هدف مدیریت جنگل سودمند باشد.